တာရာမင္းေ၀ အမွတ္တရ

- ဖန္တီးခဲ့တဲ့ လက္ရာမ်ားထဲက ကိုယ္တိုင္ႏွစ္သက္ခဲ့တဲ့ ဝတၳဳတစ္ပုဒ္ကို ေရြးခ်ယ္ေပးပါလား။

+ ဒီက႑အတြက္ “ပိေတာက္ပင္ကို အိပ္မက္,မက္တဲ့ေကာင္ေလး” ဆိုတဲ့ ဝတၳဳတိုကို ေရြးေပးလိုက္ခ်င္တယ္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ၊ ဧၿပီလထုတ္ “ ျမန္မာ့ရုပ္ရွင္” မဂၢဇင္းမွာပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ဝတၳဳတိုေလးပါ…။ ဒီဝတၳဳတိုေလးမွာနာမည္ရင္းရွိပါတယ္…။ ပရိတ္သတ္ကို ဆက္ဆံတဲ့ေနရာမွာ… သူ႔ နာမည္ ဟာ…“ပိေတာက္ပင္ကို အိပ္မက္,မက္တဲ့ေကာင္ေလး” ပါ ။ နာမည္ရင္းကေတာ့… “ဘယ္လမ္းကို သြားေနမွန္းမသိတဲ့ ေျမပံု” ျဖစ္ပါတယ္။

- အဲဒီဝတၳဳနဲ႔ ကိုယ့္ရဲ႕ လက္ေတြ႕ ဘဝ၊ ခံစားမႈတို႔ ပတ္သက္မႈရွိရင္ နည္းနည္း ေျပာျပေပးပါ။

+ ကၽြန္ေတာ္ဟာ အေမ့အိမ္ကခြဲၿပီး (၇) ႏွစ္တာခရီးတစ္ခုကို သြားခဲ့ဘူးပါတယ္…။ဘန္ေကာက္ကို Shopping ထြက္တာ မဟုတ္သလို ၊ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာလိုက္တာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။အဲဒီလို ခရီးတစ္ခု ထြက္ခဲ့တယ္ဆိုပါေတာ့ …။

အေမ့အိမ္ကို ျပန္အလာ … လမ္းမွာ ခံစားရတာေတြရွိပါတယ္ ။ ေလာကအေၾကာင္း ၊ ကိုယ့္အေၾကာင္း ျပန္ေတြးမိတာေတြရွိပါတယ္…။ ရင္းႏွီးသူေတြသိၾကပါတယ္ ။ အဲဒီခံစားခ်က္ ၊ အဲဒီ အေတြးအျမင္ကို အႏုပညာပစၥည္းတစ္ခုအျဖစ္ ျပန္တည္ေဆာက္တာပါပဲ။

- ဒီလိုဖန္တီးျဖစ္ဖို႔ ဘယ္လုိ inspiration ရပါသလဲ။

+ ဒီဝတၳဳမွာ inspiration မပါ ပါဘူး။ ကိုယ့္ဘ၀မွာ … ကိုယ္ျဖတ္သန္း ဆင္ျခင္မိတဲ့ အေနအထားတစ္ရပ္ကို အႏုပညာ တစ္ခုအျဖစ္အန္ထုတ္ပစ္ခ်င္တယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ဒီ၀တၳဳကိုေရးျဖစ္တယ္။ေရးေအာင္လႈံ႕ေဆာ္တဲ့ စိတ္ဘဝ အသိေတြေၾကာင့္ပါ။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာဗိုင္းရပ္စ္ (mental virus) လို႔ေခၚတယ္ ။ ပညာရပ္ေ၀ါဟာရ အရ “N’ach” လို႔ သံုးတယ္။

- ဒီဝတၳဳကို တင္ျပရာမွာ ပံုသ႑ာန္ေ႐ြးခ်ယ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခက္အခဲရွိပါသလား။

+ ဒီလက္ရာကို ပရိတ္သတ္သိေအာင္တင္ျပရာမွာ အခက္အခဲရွိသလားဆိုေတာ့ … ရွိတယ္။
ခက္တယ္။ အဲလို အေမ့အိမ္ျပန္တဲ့အေၾကာင္း ကဗ်ာေတြ၊ ဝတၳဳေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြမ်ားလွၿပီ။
အမ်ားစုကေတာ့. . . ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ ဂုဏ္ယူၿပီးျပန္တာတို႔၊ ဆံုးရွံဳးမႈအတြက္ နာက်င္ေၾကကြဲၿပီး ျပန္တာတို႔
. . . အဲဒါေတြေပါ့…။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ေျပာခ်င္တာအဲဒါမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ဒီအခ်က္အေရးႀကီးတယ္။ ကၽြန္ေတာ့ဘဝမွာ
အေမ့အိမ္ကေန အေမ့အိမ္ ကေန တေနရာကို ထြက္သြားတာ၊ ၿပီး…ျပန္လာတာ မ်ားလွၿပီ။ သိပၸံ အျမင္အရ ေျပာရရင္ ေတာ့ အေ႐ြ႔“သုည” ေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ဒီေနရာမွာ လည္ပတ္ေနရတဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ဘဝရဲ႕
သံသရာစက္ဝိုင္း အငယ္စားေလးေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တင္ျပခ်င္တာ။ အဲဒီလို စက္ဝိုင္းကေလးေတြ အမ်ားႀကီးကို
… ကၽြန္ေတာ္ လည္ပတ္ခဲ့ၿပီးၿပီ။ ဒါေပမဲ့…ဘာကို ဘဟိုျပဳၿပီး လည္ပတ္တာလဲ…။ ဒီစက္ဝိုင္းေတြ ဘယ္ကစတာ
လဲ…။ အဲဒါကို ကၽြန္ေတာ္က ကၽြန္ေတာ္နဲ႔အတူ ပရိသတ္ကိုလည္း ခံစားၾကည့္ေစခ်င္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာရခက္တယ္။ ရေအာင္ေျပာမယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့တာပါပဲ…။

- ဒီဝတၳဳမွာ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပံုသ႑န္ ဘယ္လို တြဲဖက္ျဖစ္ခဲ့ပါသလဲ။

+ ဒီဝတၳဳကို တင္ျပရာမွာ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပံုသ႑န္ဆိုၿပီး တြဲစပ္ခဲ့တာ မဟုတ္ဘူးဗ်…။ ‘Form and Content’
ဆိုတာကို ကၽြန္ေတာ္က ပယ္ထားတယ္။ ‘Material and Structure’ဆိုတဲ့ အတြဲအစပ္ကိုပဲ ကၽြန္ေတာ္သံုးတယ္။
စကားလံုးေတြကို ‘Material’ အျဖစ္ အသံုးခ်ၿပီး၊ဒီဝထၳဳရဲ႕ ‘Structure’ ကိုတည္ေဆာက္တယ္။ ဒါမ်ိဳးေပါ့။ “ဂယက္” ေျပာင္းျပန္ထတဲ့ နည္းကို သံုးခဲ့တယ္။ ဇတ္ေကာင္ရဲ႕ ဘဝနဲ႔ သက္တမ္းကို…က်ယ္ရာကေန…အခ်ိဳးက် က်ံဳ႕ဝင္သြားေစတဲ့ နည္းေပါ့။(အဲလို တည္ေဆာက္မႈကို post-modernist ေတြကေတာ့ Recursive Structureလို႔ သံုးၾကတယ္။) ၿပီး …အဲဒီအလႊာေတြကို ထပ္ပစ္တယ္။ (အဲဒါမ်ိဳးကို post-modernist ေတြက ‘strang loop” လို႕ သံုးတာမ်ိဳး ေတြ႔ဖူးတယ္) ၿပီးတစ္လႊာကေနတစ္လႊာ ထိေတြ႔ဆက္ဆံမႈလုပ္ပစ္တယ္။(အဲဒါမ်ိဳးကို post-modernist ေတြက ‘Flickering’ လို႕ သံုးတာမ်ိဳး ေတြ႔ဖူးတယ္။)

- ဒါဆိုရင္ ပံုေဖာ္တဲ့ေနရာမွာ ၾကားခဲပစၥည္းေတြ ဘယ္လိုသံုးခဲ့ပါသလဲ။

+ ဝတၳဳဆိုေတာ့လည္းဗ်ာ စကားလံုးၾကားခံပစၥည္း ‘verbal Medium’ နဲ႔ ပံုေဖာ္ရတာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီဝတၳဳမ်ိဳးက စကားလံုး ကိုသိပ္အားထားလို႔ မရဘူး ‘Concept’ ကိုပံအားထားရတယ္။ ကိုယ္က “ဂယက္ေျပာင္းျပန္ထည့္နည္း”
ကို သံုးၿပီး ေရးခဲ့ေပမဲ့ ဖတ္သူက “ဂယက္အစဥ္ရိုက္ခတ္နည္း” အတိုင္းပဲ ဖတ္ရတယ္။ ဒီဝတၳဳထဲမွာ စက္ဝိုင္း
က်ံဳ႕ က်ံဳ႕ သြားၿပီးေနာက္ဆံုး ငယ္ဘဝမွာ… “ဝလံုးကို ဘယ္က စဖတ္ရမလဲ မသိတာ” ကို ေရးျပထားတယ္။
အဲဒါဟာ ဒီဝတၳဳရဲ႕ အႏွစ္ခ်ဳပ္ Concept ပဲ။ ဝလံုးကို ေရးတာဟာ စက္ဝိုင္းကို ဆြဲတာနဲ႔ မတူဘူး။ စက္ဝိုင္းက ဗဟို
ခ်က္ရိွတယ္။ ဝလံုးဗဟိုခ်က္ မရွိဘူး။ လည္ပတ္ေနရမဲ့ ဗဟိုခ်က္ မရွိသလို ျဖစ္ေနတဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ဘဝကို ေျပာခ်င္တာ…။ ၿပီး အဲဒီလည္ပတ္မႈက ဘယ္က စမွန္းမသိတာကို ေျပာခ်င္တာ။

ဝတၳဳရဲ႕ အဲဒီအခ်က္ကေလးကို . . . KRA လို႔ ေခၚတယ္။ “Key Result Area” ေပါ့ေလ။ ေသာ့ခက္က်တဲ့ အပိုင္းေပါ့။ post-modernist ေတြမွာလည္း အဲလို နည္းစနစ္မ်ိဳး ရွိတယ္…။
“Mese-en abyme” လို႔ေခၚတယ္။ တျခားဆက္ေျပာရင္ေတာ့ ေျပာစရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိမယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီေလာက္ပဲ ေျပာခ်င္တယ္ဗ်ာ။

- ဒီလက္ရာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ပရိတ္သတ္ရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈ ဘယ္လိုရွိပါသလဲ။

+ ဒီဝတၳဳေလးရဲ႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈက ဘယ္ေလာက္မွ မရွိဘူး။ ထည့္ေပးတဲ့ မဂၢဇင္းက ေစာင္ေရ မမ်ားဘူး။ၿပီး…
ဧၿပီလထုတ္ မဂၢဇင္းဆိုေတာ့ သႀကၤန္အဖြဲ႔ အႏြဲ႕စာမူေတြနဲ႔ ေရာၿပီး ပါသြားရတာ။ သူေတာင္ အူေၾကာင္ေၾကာင္
ျဖစ္ေသး။ အေလးထားၿပီး ျဖတ္မိတဲ့သူ နည္းတယ္။ အႀကိဳက္ေတြ႕ျခင္း မေတြ႕ျခင္းက အဓိက မက်ဘူး …
အေတာ္ေလးေတာ့ စိတ္ဝင္တစားရွိၾကတယ္။

- အခုအခ်ိန္ ဒီလက္ရာကို ျပန္သံုးၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေကာ။

+ ေက်နပ္ပါတယ္။
ဒီဝတၳဳအေၾကာင္းေလး..အထက္မွာကၽြန္ေတာ္ေျပာခဲ့တာေတြက… ပညာရပ္ ေဝါဟာ၇ေတြပါသြားတယ္။
ဝတၳဳတိုေတြ ကၽြန္ေတာ္ေရးတဲ့ ေနရာမွာ တခ်ိဳ႕ကိုလည္း သီအိုရီ သေဘာအရ စမ္းသပ္ေရးတာေတြရွိတယ္။
စိတ္ႀကိုက္ေတြ႔မွ ကိုယ္နဲ႔ လိုက္ဖက္တယ္ထင္မွေပါ့။ အမ်ားစုကိုေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာ လြပ္လြပ္လပ္လပ္ ေရးတယ္။ ဘယ္သီအို၇ီ၊ ဘယ္ဝါဒ ဘယ္နည္းစနစ္ကိုမွ ဂ႐ုမစိုက္ဘူး။ ခု… ဝတၳဳတိုေလးက ဒုတိယ အမ်ိဳးအစားထဲမွာပါ, ပါ တယ္။

- တျခားေျပာခ်င္တာမ်ား ရွိေသးရင္…။

+ အခု…ရွင္းလင္းခ်က္မွာ post-modern နည္းဗ်ဴဟာတခ်ိဳ႕ အျခားပညာရပ္ေဝါဟာရ တခ်ိဳ႕ကို … နီးစပ္ရာ
ဆြဲယူရွင္းလင္းခဲ့တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အခုမွ အႏုပညာစ,ဖန္တီးမယ့္ ညီငယ္၊ညီမငယ္ေတြကိုေတာ့ တြန္႔
မသြားေစခ်င္ဘူး။ သူတို႔ကို လည္း လြပ္လြပ္လပ္လပ္ ဖန္တီးေစခ်င္တယ္။ အႏုပညာကို ခ်စ္ဖို႔၊ ခံစားတတ္ဖို႔
အႏုပညာနဲ႔အတူ အသက္ရွင္တတ္ဖို႔ အဓိကပါပဲ…။

မွတ္ခ်က္။ ။ Beauty မဂၢဇင္း၏ “သူႏွင့္ သူ႕အႏုပညာ” က႑တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးသည့္ ဆရာတာရာမင္းေ၀၏ အထက္ပါ အင္တာဗ်ဴးကို အီးေမးလ္မွတဆင့္ ေပးပို႔လာသူ ကိုေနမိုးေ၀အား ေက်းဇူးတင္႐ွိပါသည္။